|
erfgoedkwesties 010
© Carla van Beers 20 Januari 2010 DEN HAAG
erfgoedconsumptie-logica: zoeken is een kunst en vinden is een gunst
Bij ons, in de supermarkt op de hoek, staat de appelstroop niet bij het andere broodbeleg, maar bij de olie en de azijn of bij de ingemaakte groente. Het maakt mij niet zoveel uit, wanneer ik iets niet kan vinden vraag ik het altijd. Het liefst ga ik naar een kleine winkel, de reus Albert Heijn vermijd ik, als het even kan, daar is het aanbod zo groot, dat ik er duizelig van wordt. Gelukkig is er ook nog een kleine COOP in de buurt, dus mogelijkheden genoeg. Ik ben wel een supermarkt-miep, alles moet in een keer lopen mee kunnen, want inkopen doen is niet mijn favoriete bezigheid. De boodschappen via internet laten bezorgen, heb ik nog nooit gedaan, maar het is natuurlijk wel een mooie service.
Internet gebruik ik voor andere zaken, zoals bijvoorbeeld voor het krijgen of kopen van informatie.
Goed zoeken en het vinden van informatie begint of eindigt met het internet, daar zal vrijwel iedereen het over eens zijn,
maar zoeken is een kunst die heel erg onderschat wordt. Vindbaarheid is een strategisch doel.
Digitaal Erfgoed Nederland geeft hierover informatie in
het themadossier vindbaarheid.
Goede vindbaarheid wordt vaak afgemeten aan het aantal treffers en de positie in de zoekresultaten van Google.
De populariteit van deze zoekmachine maakt goede vindbaarheid in Google belangrijk voor het succes van digitale
dienstverlening op de korte termijn. Voor de langere termijn is dit echter niet voldoende.
Een goed gebruik van zoekmachines is zo essentieel geworden dat er een hele wetenschap en
dienstverlening rond is ontstaan: search engine optimalisation.
Wie zich in archiefland in het woud van het geschreven en gedrukte en gedigitaliseerde erfgoed waagt en
niet vindt wat hij zoekt, zal net als bij de dagelijkse boodschappen
in de supermarkt,
aan iemand de weg moeten vragen. Negen van de tien keer zal Mrs. Google als de aangewezen "figuur"
en als dè gids van het archiefwezen fungeren. Je hoeft haar maar iets te vragen (type zoekwoorden in)
en je krijgt vrij snel een antwoord. (hoe volledig het antwoord is laten we hier in het midden)
Mrs Google is heel toegankelijk, zij is ook bereikbaar voor de oudere gebruikers van het erfgoed,
maar de nieuwe generatie weet haar veel beter te vinden.
Het publiek dat gebruik maakt van archieven wordt elektronisch geregistreerd, net als bij een AH-bonuskaart
wordt haar gedrag in kaart gebracht. Binnen het digitaal-erfgoedpubliek worden vijf typen gebruikers
gezien, de zogenoemde allrounders, kunstminnaars, verenigingsleden, verzamelaars en snuffelaars. (zie studie van
sociaal cultureel planbureau uit 2006)
Sinds de oprichting van het Bureau voor Statistiek, aan het einde van de 19e eeuw, hebben de cijfers de beleidsmakers
gediend, maar de getallen zijn ergens in de 20e eeuw op tilt geslagen, inmiddels lijkt het er sterk op dat de mens de
cijfers aan het dienen is. Alles draait immers om het aantal en niets is meer verantwoord zonder gegoochel met cijfers.
Zelfs archiefinstellingen worden afgerekend op bezoekersaantallen. Zullen de erfgoedafnemers er baat bij hebben? Er wordt
algemeen aangenomen van wel.
Rijksarchivaris Martin Berendse geeft aan dat er bij de afnemers sprake is van een tweedeling. De “klassieke studiezaalbezoeker”
is een betrekkelijk gespecialiseerde groep archiefgebruikers die de 19e eeuwse technieken en communicatie middelen nog
weten te trotseren. Het is een niet te onderschatten groep, maar
de groei zit in de “nieuwe generatie archiefgebruikers” die zich zowel in
kwantitatief als kwalitatief opzicht sterk onderscheidt van de ouderwetse vorsers.
Voor de nieuwe lichting is er de digitale dienstverlening,
zij willen alleen naar de archiefinstelling toe komen als ze daar andere
presentatievormen en activiteiten pakketten zullen aantreffen.
Voor hen zou er een multimediale aanpak moeten zijn, waarbij het archiefgebouw geen
rustige studiezaal, maar een dynamische presentatieplek en een bruisende werkplaats is.
Het proces van diversiteit en schaalvergroting is vergelijkbaar met de omslag die in het midden van de twintigste eeuw
plaats vond toen de levensmiddelen in grote hoeveelheden in supermarkten aangeboden werden en er steeds meer producten bij kwamen. De
archiefinstellingen maken gebruik van een nieuwe informatiebemiddelaar, daardoor is de vindbaarheid van het archief en
van documenten aanzienlijk vergroot. De erfgoedgebruiker kan tijd besparen en doelgerichter te werk gaan, hij hoeft
niet meer van A naar B te reizen
om er achter te komen dat hij voor de toegang tot B eerst de index van het archief te C moet raadplegen om dan weer terug
te gaan naar A van waaruit hij een schriftelijk verzoek moet indienen om toegang te krijgen tot B, waar hij wezen moet.
Er zijn veel verbazingwekkende voorbeelden uit de praktijk. De Koninklijke Bibliotheek
heeft een inventaris van een particulier archief in Duitsland. Ik wist dat niet en had al een lange reis afgelegd...
In de Ketelaarlezing Het Archief als Open Source, over het recht op informatie, openbaarheid van bestuur en
digitale toegankelijkheid (8-10-09)
geeft Martin Berendse o.a. zijn visie op de nieuwe media. Hij verwacht in het komende decennium met het Digitale Nationaal Archief (DNA) een volledige omkering te bewerkstelligen, met veel sociale uitwisseling en user generated content. De succesvolle Amsterdamse en Utrechtse aanpak laten zien dat een aantrekkelijk archiefgebouw veel nieuwe bezoekers kan genereren. Archiefinstellingen hebben zich georiënteerd op de nieuwe doelgroepen, er zijn marktonderzoeken gedaan en nieuwe presentatieformules ontwikkeld.
Berendse is hoopvol als het gaat om delen van informatie via grote zoekmachines en/of platforms:
Waar we eerst vooral een eigen website maakten en nu alweer een tijdje nadenken over ´portals´ zullen de
echte gebruiksvolumes alleen maar gehaald kunnen worden door af te rekenen met het streven om gebruikers
alleen maar –via de eigen voordeur- te bedienen. In plaats daarvan moeten we veel meer ruimte geven aan open
data en Application Programming Interfazes (API´s). en tegelijkertijd ligt er de uitdaging om wezenlijk
gebruik te maken van en in te spelen op de kennis, de voorkeuren en de belangstelling van de archiefgebruikers.
Als adviseurs van medegebruikers, als gesprekspartners, als metadata-verzorgers, als kennisleveranciers.
Etc. Een constant proces van uploading en downloading.
Ondanks de verhoogde bezoekersaantallen van het toenemende aantal websites
valt de online interaktie met het publiek tegen.
(zie pdf file
evaluatie van taking pictures to the public)
De samenwerking tussen erfgoedinstellingen onderling kan nog steeds verbeterd worden,
maar er zijn al mooie voorbeelden van portals
te geven zoals wiewaswie.nl waar het grootste aanbod aan historische informatiebronnen over personen kosteloos te raadplegen
zal zijn.
In zijn vernieuwingsoptimisme vergelijkt Berendse het Nationaal Archief met de publieke omroepen en de openbare bibliotheken waar bestuurlijke steun en samenwerkingsverbanden extra financiele impulsen en duidelijke resultaten hebben opgeleverd. Voor de veranderende denkwijze en de marktgerichte benadering van het archiefwezen verwijst hij naar de Amerikaanse historicus-archivaris Randall Jimerson die sinds 1989 al voor een herdefinitie van de professionele identiteit van de archivaris pleit. De metamorfose van het Archiefwezen zal van een aanbodgerichte naar een vraaggerichte benadering gaan. De omslag van passief naar actief vindt plaats wanneer de informatiebeheerder voor een klantgerichte benadering en marketingstrategieen kiest.
De appelstroop van het nationaal archief wordt bij wijze van spreken in een display gezet.
Zo wordt het erfgoed uit het schap gehaald en
op een speciale plaats gepositioneerd. De vernieuwde producten van de regionale archieven staan
er naast.
Familiearchieven en particuliere archieven bij kleine instellingen lijken gevrijwaard te zijn
van strategische doelen die aan bestuurlijke steun en financiele impulsen gekoppeld zijn. Ze blijven
op de achtergrond aanwezig maar lopen wel het risico dat ze uit "het assortiment gehaald" worden.
Ik ben als consument zeer verguld met digitale ontsluiting en kijk uit naar de geneugten van een
erfgoedconsumptie-maatschappij, maar op een
appelstroopoorlog zit ik niet te wachten.
Terwijl specialisten de documentatievoorziening automatiseren, technici de search engines optimaliseren,
beleidsmakers cijfers weten om te zetten in geld en het archief als actieve informatieprocessor gaat fungeren, zullen archiefmedewerkers zich vanzelf vernieuwen.
Ik hoop dat de Digital Information Technology een
mooi archiefwezen zal baren.
Life imitates art far more than art imitates life.
Wegwijzers als Mrs. Google kunnen echt niet functioneren zonder een menselijke pendant.
Het uitbreiden van het aantal archiefmedewerkers zou strategisch doel nummer 1 moeten zijn
om aan de criteria van vindbaarheid te kunnen voldoen.
Zoeken is een kunst en vinden is een gunst! Wie aan de herdefinitie van de professionele
identiteit van de archivaris denkt zal al snel zien dat de archivaris instrumenteel is voor de communicatie tussen het publiek en het archief.
De electronische informatiedragers rijken heel ver, ze zijn efficiënt, maar de
persoonlijke gidsen zullen broodnodig blijven.
Er moet iemand zijn die de appelstroop bijvult.
Hoe meer erfgoedproducten, hoe groter
de erfgoedsupermarkt.

metafoor voor het Nederlandse Erfgoed: Appelstroopblik, met warenkennis of verkoopargument op deksel
afbeelding van blikkenentrommels.web-log.nl
|

het behouden & behoeden van
familiearchieven is een taak voor iedereen
het archievenblad & het imago van de archivaris
weg met het object! verkopen, schenken, afstoffen of verkwanselen
Soestdijk, een museum voor familiegeschiedenis
het intergenerationeel besef dat jij niet de maat van alle dingen bent
de herwaardering van het familielievende ideaal
het ecosysteem van een koninklijke familie
elite, superkapitalisme of het mecenaat
geheime dagboeken & de pijn van een familie
erfgoedconsumptie-logica: zoeken is een kunst en vinden is een gunst
bibliotheek als bewaarplaats van nationaal geheugen
draagmoeders gezocht voor persoonsdossier
|